حقوق بشر اثر مایکل فریمن

بررسی گستره و اختلافات فلسفی ماهیت حقوق بشر در کتاب "حقوق بشر" نوشته "مایکل فریمن" با ترجمه"محمد کیوانفر" از سوی انتشارات " هرمس "با همکاری نشر "ناقد "منتشر شد.

این کتاب پس از تبیین ماهیت و ریشه مفهوم "حقوق بشر" با رویکردی میان ‌رشته‌ای به تبیین جایگاه "قانون" و "حقوق" در این زمینه پرداخته و برخی از موارد عینی آن را عنوان کرده است.
با استناد به مضامین این اثر می‌توان گفت :مفهوم حقوق بشر دارای تاریخ و پیشینه‌ای است که مهر و نشان اختلافات فلسفی را بر خود دارد. شناخت این تاریخ و درک آن اختلافات، وضعیت امروز حقوق بشر را روشن می‌سازد.
نویسنده اثر معتقد است که مفهوم حقوق بشر، گستره‌ای کاملا فراتر از موارد فاحش بی‌عدالتی و ظلم را دربر می‌گیرد. آنچه "متورم شدن حقوق" نامیده می‌شود یا همان گسترش‌ دادن مفهوم حقوق بشر به دعاوی مبهم و نامشخص، باعث وخیم‌ترشدن مشکل سازگاری شده است.
این اثر از 9 فصل با عنوان‌هایی نظیر اندیشیدن درباره حقوق بشر، عصر جدید حقوق، ظهور و افول حقوق طبیعی، نقش علوم اجتماعی، توسعه و جهانی‌ سازی، اقتصاد و حقوق بشر، جهان ‌شمولی، تنوع و تفاوتها ، فرهنگ و حقوق بشر، ایده‌ آلیسم، واقع‌گرایی و سرکوب، سیاست حقوق بشر تشکیل شده است.
در این کتاب موضوع هایی نظیر سلطه حقوق، تعارض بین حقوق، جنگ سرد، جهانی ‌سازی، حقوق زنان، اعلامیه جهانی حقوق بشر، عصر انقلابها، سازمان ملل و احیای حقوق بشر، چرا تاریخ؟، دموکراسی، سرشت انسان، انسان شناسی، مساله امپریالیستی جهانی و نسبی ‌گرایی فرهنگی بحث و بررسی شده‌ است.

حقوق جهانی بشر و کاوش های فقهی؛ اثر علامه محمدتقی جعفری

ایشان در بخش اول این مجموعه می‌کوشد که اثبات کند حقوق شش‌گانة یادشده از دیدگاه اسلامی، امری ذاتی بوده، کرامت و شرافتِ ذاتیِ انسان‌ها، چنین حقوقی را برای او الزام‌آور می‌نماید.

در بخش حقوق جهانی بشر این مجموعه، استاد محمدتقی جعفری با جهان‌نگریِ خاصِّ خود، ضمن تعریف مفهوم انسان و بشر در ازمنة مختلف، به حقوق و تکالیف او در ارتباط با دیگران و حق تعالی می‌پردازد. او نخست اعلامیة حقوق جهانی بشر سازمان ملل و دیگر اعلامیه‌هایی را که در نهایت به این اعلامیه منجر می‌شود، به دقت بررسی نموده و پس از بیان انگیزه‌های تدوین آن، با مراجعه به آیات قرآنی و روایات، حقوق بشر از دیدگاه اسلامی را ارائه می‌کند.
   ایشان در بخش اول این مجموعه می‌کوشد که اثبات کند حقوق شش‌گانة یادشده از دیدگاه اسلامی، امری ذاتی بوده، کرامت و شرافتِ ذاتیِ انسان‌ها، چنین حقوقی را برای او الزام‌آور می‌نماید. وی در مقایسة حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام با اعلامیة حقوق جهانی بشر از دیدگاه غرب، موادی جامع و پویا را ارائه می‌کند و در قسمت‌هایی از این مجموعه، به صورت مفصّل نشان می‌دهد که حقوق جهانی بشر سازمان ملل نتوانسته است برای مواد ارائه‌شده، شاخص‌های مبنایی را به اثبات برساند.
بخشِ بعدیِ اثرِ حاضر، شامل کاوش‌های فقهیِ نویسنده است. او نخست تعبّد و تعقل در فقه اسلامی را از دیدگاه جدید و بدیع مورد بررسی قرار می‌دهد و معتقد است که بر خلاف تصور عامیانه، تعبّد، مبتنی بر تعقل است. ایشان ابتدا دو مفهوم تعبّد و تعقل را تعریف نموده و می‌گوید: «هر اندیشه‌ای که با پیروی از اصول و قوانین ثابت‌شده به جریان بیفتد، تعقل نامیده می‌شود».
به اعتقاد او: فقه اسلامی برای مدیریتِ حیاتِ دنیوی و اُخرویِ آدمی در مسیر به ثمر رساندنِ شخصیتِ رو به کمالِ او وضع شده است.
در بخش‌های پایانی این مجموعه، چند اصل و قاعدة مهم فقهی که در جوامع فعلی مورد نیاز است، بررسی و تحلیل شده است: اصول و قواعد فقهی، ‌قاعدة لا ضرر و ضرار، طهارت اهل کتاب، ذبایح اهل کتاب، حلّیّت و حرمت گوشت انواع حیوانات، عدم انحصار زکات در مواد نُه‌گانه، حرمت سقط جنین، کیفر سرقت، مسئولیت مدنی ناشی از جُرم کودکان بزهکار، امر به معروف و نهی از منکر، و در پایان، حقوق حیوانات در اسلام، از جمله موضوعات مهمی هستند که از دیدگاه ایشان ارائه شده است.
این مجموعه نشان می‌دهد که چگونه می‌توان جهان‌بینی قرآن کریم را که همان گزاره‌های هستی‌شناسانه است، در قواعد حقوقی و فقهی که همان گزاره‌های هستی است، در نظر گرفت. چه، بیش‌تر آیات قرآن، مربوط به آیات جهان‌بینی و درصد کمی از آن، مربوط به آیات حقوقی و فقهی است

عدالت اجتماعی در اسلام اثر سید قطب

«عدالت اجتماعی در اسلام» نوشته سید قطب با ترجمه آیت الله محمدعلی گرامی و استاد سیدهادی خسروشاهی از سوی انتشارات کلبه شروق منتشر شد.

این کتاب از نخستین کتاب هایی بود که ترجمه آن و تداوم نشر چنین کتاب هایی از اندیشمندان جهان اسلام را در حدود سالهای 37 و 38 ـ توسط طلاب جوان حوزه علمیه قم در پی داشت که به نهضت ترجمه معروف شد. این کتاب ترجمه کتاب مشهور «العداله الاجتماعیه فی الاسلام» تألیف شهید سید قطب، مفسر بزرگ معاصر اهل سنت و از رهبران اخوان المسلمین مصر است که به عدالت، جامعه، اقتصاد و حکومت اسلامی می پردازد که ترجمه آن در دوران خفقان پهلوی دوم و فقدان منابع در این حوزه، بسیار بجا بود و در واقع پاسخی به پرسش هایی بود که در آن ایام مطرح می شد. گروه ها و ناشرانی مختلف، بارها آن را تجدیدچاپ کردند و در جدیدترین ویرایش، چاپ بیست و پنجم آن از سوی کلبه شروق و مرکز بررسی های اسلامی قم منتشر شد.

توضیخات مترجمان، یک جا و در آخر کتاب آورده شده است که نشان دهنده بینش خاص مترجمان و دیدگاه های متفاوت آنان با مولف در برخی موضوعات مطروحه است که به نوعی یک مباحثه علمی است و از سویی دیگر، پاسخ به یک ضرورت زمان ـ که نقد و بررسی تاریخ پیشین است ـ باشد. البته مترجمان هر چه درباره نقد نظریات مولف و یا بررسی حوادث عصر نخستین اسلام و رجال آن دوران آورده اند، با استفاده از کتب معروف و معتبر خود برادران اهل سنت است.

استاد خسروشاهی در مقدمه جدید بر چاپ بیست و پنجم این کتاب، از ماجراهایی که بر این کتاب رفته، می نویسند که بسیار خواندنی و تأمل برانگیز است.

این کتاب در دوازده بخش به نگارش درآمده است که نظر مسیحیت و اسلام درباره مذهب و جامعه و طبیعت، عدالت اجتماعی در اسلام، پایه های عدالت اجتماعی در اسلام، وسایل عدالت اجتماعی در اسلام، نظام حکومت در اسلام، نظام اقتصاد در اسلام، رویدادهای تاریخی در اسلام، مساوات و برابری همگانی، سیر تاریخی حکومت در اسلام، بنی امیه و بنی عباس، امروز اسلام و آینده آن، دنیا بر سر دوراهی: اسلام یا کمونیسم! عناوین بخش های دوازده گانه این کتاب ارزشمند و تأثیرگذار هستند. پایان بخش کتاب هم «مقدمه ای در موخره» نام دارد که در اصل، مقدمه نخستین چاپ ترجمه کتاب است که استاد خسروشاهی در سن 21 سالگی، پنجاه سال پیش در اواخر دهه 30 نوشته شده است و در شناخت چگونگی اندیشه نسل جوان حوزه علمیه قم در آن دوران، در رابطه با مسائل مهم و حیاتی زندگی و اجتماع، آورده است که ضمن آن به زندگی و افکار سید قطب هم پرداخته شده است.

استاد سیدهادی خسروشاهی در مقدمه چاپ های اولیه ترجمه کتاب می نویسد: «سید قطب اسلام را فقط دینی که رابط بین خالق و مخلوق باشد، نمی شناسد. بلکه معتقد است ـ چنانکه واقع نیز چنین است ـ اسلام یک ایدئولوژی جهانی جامع الاطرافی است که در هر عصر و زمانی بری زندگی انسانی بشریت، لازم و ضروری است و بر خواست های مادی و معنی آن، جواب مثبت می دهد ...

سید قطب از جمله افراد انگشت شماری است که توانسته است با درک روح زمان و آشنایی با مسایل اجتماعی و اوضاع بین المللی، مسائل اسلامی را به سبک روز و به شکل کتابهای علمی ـ سیستماتیک و به نام ایدئولوژی زنده و ارزنده جهانی، در مقابل مکتب های اجتماعی و سیاسی و اقتصادی دیگر ـ کمونیسم، امپریالیسم، سوسیالیسم، کاپیتالیسم ـ به دنیا عرضه داشته و دنیایی را متوجه خود سازد.

استاد خسروشاهی در پایان مقدمه کتاب (منتشر شده در سال 1338) می نویسد: هدف ما از نشر این کتاب، نشان دادن مکتب فکری و عقیدتی زنده و ارزنده ای است که می توان با جایگزین ساختن اصول اساسی اجتماعی آن، به جای اصول منحط و فرسوده و پوسیده اجتماعی موجود، شالوده نظام نوینی را پی ریزی کرد.

کتاب «عدالت اجتماعی در اسلام» در 520 صفحه، تیراژ 5000 نسخه و قیمت 2500 تومان از سوی انتشارات کلبه شروق و مرکز بررسی های اسلامی منتشر شده است.

منهای فقر | اثر علامه محمد رضا حکیمی

شاخص جامعه اسلامی در لسان نقل، جامعه­ ای است منهای فقر. شاخصی که تقلیل آن با شاخص هایی نظر ضریب جینی، شاخص رفاه اجتماعی و ... متناسب با یک جامعه اسلامی نیست. این سطور انکارکننده یا اثبات کننده کارآمدی این شاخص ها نیست؛ بحث سر این است که شاخص و تراز اسلامی، خروج کامل از فقر است

خلاصه کتاب فریاد یک جمله است: جامعه و حکومت در تراز اسلامی، بدون فقر است. «بنابر آیات قرآنی و احادیث روشن و صریح و معتبر، هر حاکمیتی جامعه را و خانوارها را به منهای فقر نرسانده باشد، اسلامی نیست. و اگر ارزش ایی پدید آورده باشند، در عین اینکه آن ارزش ها (اگر ارزش باشند) اهمیت خود را دارند، اما هرگز ارزش اصلی و درجه اول نیستند.» (صص 41 و 42) فقر مفهومی است که دامنه معنایی آن مبسوط­تر از حوزه اقتصادی شده و در عرصه های دیگر مانند فرهنگی و اجتماعی ورود پیدا کرده است، اما معنای اراده شده از فقر در این نوشتار و کتاب منهای فقر، منحصر در فقر اقتصادی است. «پدیده ای که به جز برهه هایی از دوران باشکوه صدر اسلام[1] و تمدن اسلامی که بنا به نقل، فقیری وجود نداشت تا از بیت المال زکات دریافت کند، بشر هموراه در مبارزه با این پدیده شوم مشکل داشته و حتی صنعتی شدن و رشد اقتصادی بلند مدت نیز نتوانسته آن طور که دلخواه باشد، ریشه فقر را از بن برکند.[2] »

شاخص جامعه اسلامی در لسان نقل، جامعه­ ای است منهای فقر. شاخصی که تقلیل آن با شاخص هایی نظیر ضریب جینی، شاخص رفاه اجتماعی و ... متناسب با یک جامعه اسلامی نیست. این سطور انکارکننده یا اثبات کننده کارآمدی این شاخص ها نیست؛ بحث سر این است که شاخص و تراز اسلامی، خروج کامل از فقر است که روشن است این شاخص ها توانمندی انعکاس این سطح را ندارند.

مَرَّ شَیْخٌ مَکْفُوفٌ کَبِیرٌ یَسْأَلُ، فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام : مَا هَذَا؟ قَالُوا: یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ نَصْرَانِیٌّ. فَقَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ: اسْتَعْمَلْتُمُوهُ حَتَّى إِذَا کَبِرَ وَ عَجَزَ مَنَعْتُمُوهُ أَنْفِقُوا عَلَیْهِ‏ مِنْ‏ بَیْتِ‏ الْمَالِ. (حرعاملی، 1402، ج‏15، ص66، ح19) در روایت تکان دهنده فوق، آمده است که روزی حضرت امیرالمومنین از جایی می گذشتند که می بینند پیرمرد از کار افتاده و نابینایی مشغول گدایی کردن است. حضرت با مشاهده این صحنه می فرمایند این چه وضعی است؟ اطرافیان پاسخ می دهند که ای امیرالمومنین این مرد نصرانی است. حضرت در پاسخ می فرمایند در روزگار جوانی و سلامت، او را به کار گرفتید و اکنون که پیر و کور شده او را از حق خویش محروم ساخته به حال خود رها کرده‌اید؟ سپس دستور می دهند که از بیت المال به او بدهند. «پرسش امیر المؤمنین «ع» درباره آن مرد با لفظ «ما چیست»؟ که براى سؤال از اشیاء است نه اشخاص، دلیلى آشکار است براى ناپسند شمردن این پدیده (حضور محتاج در مردم و سرگردان در کوچه و خیابان)، براى جامعه‏ اى که پرچم قرآن بر آن در حال اهتزاز است.»[3]

کاری که این کتاب باید با مخاطب خود کند، شورش علیه فقر خواهد بود؛ مهم ترین مسئله یک حکومت اسلامی که نبایستی لحظه ای وجود آن را تحمل کند. بدون شک ریشه کنی فقر تنها به مرحله درمان آن محدود نمی شود. هم درمان لازم است و هم پیشگیری. علل فقر بایستی شناخته شود و برای جلوگیری از ابتلا افراد به این درد، درمانی اتخاذ شود. در حوزه درمان هم باید به سمتی رفت که درمان های موقتی و توانمندسازی سیاست مبارزه باشد، نه فقرپروری. اما بالاخره افرادی وجود دارند که توانایی کار ندارند، اما با این وجود حقوق مشخصی دارند که در بازتوزیع درآمدی بایستی به آنان توجه بیشتری شود.

شاید بهتر باشد سطوری از کتاب بدون دخل و تصرفی نقل شود تا انگیزه شود برای مراجعه به اصل کتاب:

در همه جنبش های مردمی و حرکت های خلقی و انقلاب های اجتماعی و قیام های دینی، باید در مرتبه نخست انسان محروم و سامان بخشی به زندگی انسان محروم هدف باشد و عمل گردد و محرومیت رفع شود. اگر انقلاب ها برای برانداختن ریشه ظلم است باید گام نخستین و نخستین گام در جهت برطرف کردن ظلم از مظلوم ترین ها باشد یعنی محرومان، وگرنه قیام هایی خواهد بود در جهت جابه جایی قدرت و ثروت، نه بیشتر؛ و هر چه جز این گفته شود، حرف است و باد هوا... و اغفال خلق و اضلال عینینت. (ص 14)

علامه حکیمی ضمن این که به شدت به جامعه اسلامی که در آن پدیده فقر دیده شود، انتقاد می کند و تحقق اسلامیت یک نظام را در رسیدن به جامعه منهای فقر می داند و این گونه هشدار می دهد: «اینجانب این احادیث مهم را مکرر نقل می کنم و در دسترس قرار می دهم تا مردم – از همه طبقات- اصل دین را بدانند  درباره تعالیم و احکام دین آگاهی لازم داشته باشند و برخی عملکردها را از دین ... و داشتن اموال تکاثری را از دینداری ندانند و در عقاید خود ثابت قدم باشند که مشکلی در دین خدا و احکام الهی و هدایت محمدی نیست، بلکه هر عیبی که هست در مسلمانی ماست. فاصله های معیشتی وسیع در هر جای دنیا باشد ... در جامعه اسلامی نباید باشد و گرنه چه فرق است میان اسلام و غیر اسلام؟ اسلام، تنها نماز و روزه و سختگیری در امر حجاب نیست، اسلام برای سعادت افراد و رشد متعالی جامعه است؛ و تبعیض و تفاوت، و فقر و تکاثر، ضد انسانیت اخلاقی و رفتار اسلامی است.» (ص40) «چگونه می توان از یک انقلاب قرآنی و تحول اسلامی در جامعه دم زد که اتومبیل سواری یک قارون دزد، می تواند چند خانوار مستمند را بطور کامل تامین کند یا یک شام در رستورانی، 360 هزار تومان باشد و خانواری با آب پنیر گذران کنند؟ این چگونگی ها به حذف اسلام منتهی می شود نه حفظ اسلام، «کاد الفقر ان یکون کفرا» و اینها همه ظلم است، ظلمی بزرگ، گسترده، ویرانگر، اعتقاد سوز، ایمان ستیز و ظلم را چه نسبتی با اسلام و مسلمانی ... الا لعنه الله علی القوم الظالمین.» (ص 56)

از منظر نویسنده «فقر و فقیر ذاتی وجود ندارد و همه فقرها و محرومیت ها عرضی و تحمیلی است که از سوی اغنیا و ثروتمندان و عملکرد آنها و عملکرد حاکمیت های کذاب، به محرومان تحمیل می شود. چنانکه غنا و غنی ذاتی نیز وجود ندارد و اموال توانگران امانتی و عاریتی از جانب خداوند متعال است نیز آنان تا به مصارف لازمه برسانند.» (ص 54) حکیمی به توصیفاتی از جامعه منهای فقر می پردازد، جامعه ای که از تکاثر و اسراف به دور است. «اینکه اسلام با این شدت با تکاثر مبارزه کرده است از جمله برای این است که تکاثر (یعنی خواستن و داشتن و جمع کردن مال بسیار) یک گناه مرکب و یک جنایت مضاعف است، زیرا که فقر فقیران و کمبود داری کمبودداران، و نیازمندی نیازمندان نتیجه زیادداری و زیاده خواهی سرمایه داران است که در احادیث به آن تصریح شده است و تجربه نیز موید آن است.» (ص47) شاخص مهم دیگری از مشروعیت مال به آن وابسته است، محدودیت مال است که مورد توجه نویسنده قرار می گیرد: «این موضوع روشن است که اگر ثروت بخواهد مشروع باشد، باید محدود باشد و از طرق مشروع بدست آمده باشد. همیشه مشروع محدود است. امام جعفر صادق می فرماید از راه حلال و مشروع بیست هزار درهم جمع نمی شود. البته این مبلغ ها که در احادیث آمده است تقریبی است و باید با اقتصاد زمان و شرایط مکان سنجیده شود، ولی در هر حال و با هر برداشت، ثروت زیاد و مال تکاثری را قطعا و قطعا نامشروع و غیرحلال معرفی می کند.» (ص 59 و 60)

مفهوم بدیعی که البته پیش از این نیز در کتاب الحیاه به آن پرداخته بود، به صورت موجز مورد اشاره قرار می گیرد و آن زکات باطنی است: «زکات باطنی یکی از مهم ترین موضوعات حیاتی و انسانی و معیشتی و تربیتی است که در هیچ مکتب و نظام اقتصادی منظور نشده است و نظیر ندارد. زیرا لزوم پرداخت زکات باطنی، به داشتن مقداری از چند چیز (گندم، جو، خرما ...) بستگی ندارد، بلکه بستگی دارد به حضور فقر در جامعه ... زکات باطنی می گوید تا فقیر هست اغنیا مسئولند و باید به آنان پرداخت کنند و تامینشان نمایند.» (ص 101)

هم چنین ایشان در بخش هایی از کتاب فرمایشات امام خمینی در خصوص مبارزه با سرمایه داری نامشروع و احقاق حقوق مستضعفان و نیز مباحثی از زبان بزرگان و احادیثی از نهج البلاغه ذکر کرده اند که برای جلوگیری از طولانی شدن بحث از طرح آن صرف نظر نموده و علاقه مندان به کتاب مذکور ارجاع داده می شوند.

در آخر نیز خوب است به روایت جالب زیر که از رسول اکرم نقل شده است، دقت شود: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِیِّ (ص) قَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَ فِی الْمَالِ حَقٌّ سِوَى الزَّکَاةِ قَالَ نَعَمْ عَلَى‏ الْمُسْلِمِ‏ أَنْ‏ یُطْعِمَ‏ الْجَائِعَ إِذَا سَأَلَهُ وَ یَکْسُوَ الْعَارِیَ إِذَا سَأَلَهُ قَالَ إِنَّهُ یَخَافُ أَنْ یَکُونَ کَاذِباً قَالَ أَ فَلَا یَخَافُ صِدْقَه.‏[4] امام صادق (ع) نقل کرده اند که از پیامبر اکرم (ص) پرسیدند: ای پیامبر خدا، آیا انسان از مال خود به جز زکات نیز باید پرداخت کند؟ پیامبر (ص) فرمود: آری اگر گرسنه ای اظهار گرسنگی کند، مسلمان باید او را سیر کند؛ اگر برهنه ای لباس بخواهد باید به او لباس بدهد. گفتند می ترسیم دروغ بگوید. فرمود : «چرا از این نمی ترسید که راست بگوید!»

متاسفانه در حال حاضر در کشور هیچ گونه نظارت و یا سامان دهی که بروز عینی داشته باشد در خصوص متکدیان خیابانی که بارزترین نمود «نداری» هستند، وجود ندارد. تنها اقدام حکومتی صورت گرفته در این خصوص تبلیغات شهری و بعضا تلویزیونی است که به متکدیان خیابانی کمک نکنید، آنها پولدار هستند! اگر می خواهید کمک کنید به سازمان هایی که متولی این کار هستند کمک کنید.[5] بدون شک بی توجهی مسئولین در سامان دهی و جمع آوری متکدیان خیابانی از سطح شهر، ضمن مخدوش کردن چهره جامعه اسلامی و آسیب به آرامش روانی جامعه، با گذشت زمان می تواند منجر به یک نوع بی تفاوتی اجتماعی در این موضوع گردد و روزی شود که در نظر رهگذران، نیازمندی که به دنبال غذا سر در سطل زباله کرده تفاوتی با سگ و گربه ای که آنها نیز چنین می کند نداشته باشد!!![6] این خطر جدی است. چهره و تصویر نیازمندی و احتیاج مستضعفان نباید به این شکل تخریب شود که اگر این گونه شود بازگشت آن بسیار دشوار خواهد بود.

این را هم عرض کنم به عقیده نگارنده مبارزه با فقر پیش از آنکه باید منتظر ماند تا اراده حکومتی ایجاد شود، باید اراده مردمی را فعال نمود: لیقوم الناس .... البته نگارنده نمی داند آیا این جمله که «اراده سیاسی برای ریشه کنی فقر در جامعه وجود ندارد.»[7]درست است یا نه؛ اما بحمدلله مسئولین زحمت خود را می کشند تا «بن و کارت هدیه و پول های نقدی که توسط دستگاه های حمایتی مثل کمیته امداد یا بهزیستی یا تامین اجتماعی و ... به منظور کمک به افراد نیازمند در اختیار نمایندگان مجلس قرار داده شده یا 17 میلیارد تومانی که در سال گذشته در اختیار یکی از نمایندگان مجلس برای کمک به اشخاص حقیقی و حقوقی قرار داده شده بود»[8] به دست نیازمندان برسد. هم چنین باید قدردان تلاش مسئولینی بود که تمام سعی خود را برای بازگرداندن پول های دزد دیده شده این ملت به خزانه (چه آنهایی که بوی نفت می دهد و چه بوی چیز دیگری!!!) می کشند، مسئولینی که شبانه روزی تلاش می کنند تا با رانت خواری، دزدی از بیت المال و اختلاس های دیگر مبارزه کنند که بالاخره همه اینها متعلق به این ملت مستضعف است، مستضفعانی که صاحبان این انقلابند نه آنانی که نان انقلاب مستضعفان را می خورند و به قول حکیمی «به اعتقاد برخی صاحبنظران، سرمایه داری داخلی، انقلاب را تخلیه ایدولوژیک کرد و اگر برخی از آنان، پیش از پیروزی، کمی به انقلاب کمک کردند و پولی به خانواده زندانیی رساندند، پس از انقلاب هزاران برابر بردند. بلکه در این انقلاب با کمال تاسف کشور از دست طاغوت سیاسی (فرعون) گرفته شد، اما دو دستی در دامان طاغوت اقتصادی (قارون) افتاد که هزار بار از طاغوت سیاسی بدتر و خبیث تر است به نص احادیث. (ص 55 و 56)

 

[1] امروز در شهر کوفه همه در رفاه زندگی می کنند، پایین ترین افراد نان گندم می خورند، خانه دارند و آب آشامیدنی سالم می نوشند. (بحار الأنوار ، ج‏40 ، 327 )

[2] اسلام و رشد عدالت محور، ناصر جهانیان، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، 1388، ص 57

[3]  حکیمى محمدرضا و محمد حکیمى و على حکیمى ، الحیاة ،ترجمه احمد آرام، چاپ اول، 1380، ج‏6 ، ص453.

[4] مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار، چاپ دوم، 1403، ج‏72 ، ص461.

[5] که البته اثربخشی سیستم های توزیع در سازمان هایی مانند تامین اجتماعی با آنچه که در اخبار منتشر شد، می تواند محلی برای تامل باشد

[6]  کما این که در حال حاضر نیز چنین برداشتی را دزدان قارون صفتی که مال نامشروع اندوخته اند، دارند.

[7]  سارا شریعتی در مراسم رونمایی از کتاب منهای فقر

[8]  مطلب حاضر در وبلاگ شخصی یکی از نمایندگان مجلس منتشر شده است.

«در هوای حق و عدالت»

در کتاب در هوای حق و عدالت چالشهای ذهنی انسانها در مورد حقوق طبیعی تا حقوق بشر بیان شده و در ضمن آن با اندیشمندان چون ؛ جان لاک ، امانوئل کانت ،منتسکیو ، ژان ژاک روسو آشنا خواهید شد .

کتاب در هوای حق و عدالت بی تردید یکی از بهترین ها در نوع خود است ، موضوعی که دکتر موحد در کتاب پی گیر آن است از "حق" و "حقوق" ذاتی انسان ها شروع شده و سیر تکامل اندیشه را در این عرصه پی می گیرد . در کتاب در هوای حق و عدالت چالشهای ذهنی انسانها در مورد حقوق طبیعی تا حقوق بشر بیان شده و در ضمن آن با اندیشمندان چون ؛ جان لاک ، امانوئل کانت ،منتسکیو ، ژان ژاک روسو آشنا خواهید شد .
خواندن این کتاب نه تنها خواننده را با حقوق اساسی خود اشنا می سازد بلکه سیر اندیشه و شکوفایی اروپا را روشن ساخته و مبانی رشد جامعه را آشکار می سازد.
در پایان کتاب اعلامیه حقوق بشر ، و میثاق های جهانی نیز برای اطلاع بیشتر هر فرد از حوق طبیعی و هم چنین "شهروندی" خود بیان شده است.

"جنایات علیه بشریت" اثر جفری رابرتسون

جفری رابرتسون سعی فراوانی در دفاع از حقوق بشر داشته است و نگارش کتاب مذکور نیز در همین راستاست.

کتاب "جنایات علیه بشریت" اثر جفری رابرتسون در سال 1999 میلادی انتشار یافت؛ نویسنده این اثر،  وکیل عالی رتبه­ ی دادگاههای انگلیس بوده و سعی فراوانی در دفاع از حقوق بشر داشته است و نگارش کتاب مذکور نیز در همین راستاست. وی در دیباچه­ ی کتاب به تاریخچه­ و فلسفه­ ی حقوق بشر و معاهدات و میثاقهای گوناگون مربوط به آن می پردازد و در بخش های دیگر کتاب به تفصیل به بررسی امور ذیل می پردازد:

- نظریه­ ی حقوق طبیعی

- پیشرفتهای بوجود آمده پس از انقلابهای آمریکا و فرانسه و اعلامیه­ ی حقوق بشر

- رویکردهای اندیشمندان قرن19 به حقوق بشر

- حقوق مندرج در معاهدات بین الملل در زمینه­ی حقوق بین الملل مثل آزادی های فردی ، حقوق اقلیت ها و...

- حقوق جنگ

- تلاش در جهت محدود کردن سلاح ها به خصوص سلاح های شیمیایی و هسته ای

- محاکمات نورنبرگ

- رژیم های مستبد در آمریکای لاتین و آفریقای جنوبی

- دادگاه رسیدگی به جنایات جنگی و ضد بشری لاهه در خصوص یوگوسلاوی

- پرونده­ ژنرال پینوشه

همه حقوق بشر برای همه

با توجه به تحولات موجود در نظام بین الملل، حقوق بشر در هزاره جدید اهمیت خود را احراز کرده است.فرآیند تحولات رو به سوی حمایت از موضوع حقوق بشر است.

کتاب همه حقوق بشر برای همه، نوشته دکتر مهدی ذاکریان، از سوی انتشارات میزان منتشر شده است. درقسمتی از کتاب می خوانیم: با توجه به تحولات موجود در نظام بین الملل، حقوق بشر در هزاره جدید اهمیت خود را احراز کرده است.فرآیند تحولات رو به سوی حمایت از موضوع حقوق بشر است. اعتقاد تاریخی و دیرینه نسبت به رعایت حقوق بشر که از گذشته های دور نزد اندیشمندان و فرهیختگان وجود داشت؛ امروزه بعد بین المللی یافته و سازمان ملل متحد به عنوان عامل اجرایی و ناظر نسبت به رعایت حقوق بشر نقش قابل توجهی پیدا کرده است. افزایش این نقش به تحولات پدید آمده در روابط بین الملل بر می گردد. اجماع جامعه بین الملل در تأسیس دیوان کیفری بین المللی، توجه به شورای حقوق بشر، ارتقا جایگاه کمیساریای عالی حقوق بشر و البته توجه به موضوع مسئولیت حمایت R2Pو فرآیند جهان شمولی دوژور  حقوق بشر از جمله پویش هایی هستند که مورد توجه پژوهشگران حقوق و روابط بین الملل قرار گرفتند.

  کتاب پیش روی آخرین یافته های نویسنده در زمینه حقوق بشر همراه با افزودن نظریه های نوین پیرامون این موضوع و اصلاحات حقوق بشری سازمان ملل متحد است. در این کتاب به شماری از تازه های نظری و عملی متون حقوق بشر و کیفر بین المللی ناقضان حقوق بشر پرداخته شده است. همچنین نویسنده تلاش کرده تا تازه ترین تحولات حقوق بشری در اختیار علاقمندان به این موضوع قرار دهد. باشد که به نام حقوق بشر هیچ گاه منافع ملی کشوری بزرگ قربانی نشود.

  گفتمان های حقوق بشر،  از جنگ جهانی دوم تا هزاره نوین، نسل های حقوق بشر، وجدان مشترک بشری  و پشتیبانی از حقوق بشر،  اخلاق و هم پیوندی جهانی حقوق بشر، جهانشمول گرایی و فرهنگ گرایی حقوق بشر، دسته بندی جهان شمول گرایان، تحولات جهانی حقوق بشر، برداشت آرمانگرایانه از نظم جهانی، سازمان ملل متحد و حمایت عملی و نظارت بر اجرای حقوق بشر، کمیته حقوق بشر، کمیته محو هر نوع تبعیض نژادی، ضمانت اجرایی و حمایت عملی از حقوق بشر، کمیساریای عالی حقوق بشر، از جمله موضوعات و مباحثی است که نویسنده در این کتاب به آنها پرداخته است.

ارزیابی نظام UPR در شورای حقوق بشر: بررسی فرصتها و چالش های فرارو

پس از آن که شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در سال 2006 جایگزین کمیسیون حقوق بشر شد، یکی از شاخص ترین و مهمترین تغییراتی که نهاد جدید نسبت به نهاد قدیمی از آن برخوردار بود، ساز و کاری بود با عنوان بررسی دوره ای همگانی یا یو پی آر.

سال نشر: 1390 

نویسنده: دکتر محمود رضا گلشن پژوه

تهیه شده در : معاونت پژوهشهای روابط بین‌الملل مرکز تحقیقات استراتژیک

 

پس از آن که شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در سال 2006 جایگزین کمیسیون حقوق بشر شد، یکی از شاخص ترین و مهمترین تغییراتی که نهاد جدید نسبت به نهاد قدیمی از آن برخوردار بود، ساز و کاری بود با عنوان بررسی دوره ای همگانی یا یو پی آر. این ساز و کار پس از بحث و گفتگو های بسیار زیاد میان دولت های عضو سازمان ملل متحد و به منظور رفع تمرکز جانبدارانه بر وضعیت حقوق بشر تعداد خاصی از دولت ها و نپرداختن به موضوع حقوق بشر به عنوان یک وظیفه جهانی و بین المللی طراحی شده بود. مقدمات راه اندازی این نظام نظارتی، به سرعت فراهم آمد و به زودی وضعیت حقوق بشر کشورها در گروه های 16 تایی در اجلاس های شورای حقوق بشر مورد بررسی ، ارزیابی و پیشنهاد دهی اعضا قرار گرفت. این فرآیند در سال های گذشته به شکلی منظم تداوم داشته و سال 2012 آخرین گروه های کشورها دور نخست این سازو کار نظارتی را از سر گذرانده و بلافاصله دوره چهار ساله دوم آغاز خواهد شد. اینکه این ساز و کار چیست؟ چگونه عمل می کند ؟ از چه اجزایی تشکیل شده؟ چه فرآیندی برای پاسخ گویی کشور هدف و همچنینن ارائه پیشنهادات و انتقادات کشورهای دیگر به کار گرفته می شود بدنه اصلی کتاب حاضر را تشکیل می‌دهد.

قدرت جنگ نرم

موضوع بحث کتاب حاضر «جنگ نرم» یا جنگ نمادین است . جنگی که در خصوص عملیات نظامی غرب علیه عراق پدید آمد و باعث ایجاد شکاف و اختلاف بین جامعه جهانی، از جمله اتحادیه اروپا شد

واژه «جنگ نرم» در برابر «جنگ سخت»به کار می رود . البته گاهی از واژه های تهدید یا قدرت نرم استفاده می شود ولی در نهایت به یک مفهوم ختم می شود . نظریه جنگ نرم در دهه های اخیر وارد ادبیات سیاسی شده است . جامع ترین اثری که می توان در این خصوص به آن اشاره کرد کتاب «قدرت نرم» اثر جوزف نای است . وی معتقد است که مبنای قدرت سخت یا جنگ سخت، «اجبار» و مبنای قدرت نرم «اقناع» است . او برخلاف بعضی از صاحب نظران ، اقتصاد و دیپلماسی را در زیر مجموعه قدرت سخت قرار داده و فقط از رسانه به عنوان قدرت نرم نام می برد .

موضوع بحث کتاب حاضر نیز «جنگ نرم» یا جنگ نمادین است . جنگی که در خصوص عملیات نظامی غرب علیه عراق پدید آمد و باعث ایجاد شکاف و اختلاف بین جامعه جهانی، از جمله اتحادیه اروپا شد و موقعیت نهاد های بین المللی مانند سازمان ملل را بطور بی¬سابقه¬ای زیر سئوال برد . این کتاب دارای شش فصل است که حول محور دو موضوع می چرخد:

1ـ جنگ در گفتمان سیاسی

 2ـ جنگ در گفتمان رسانه ای

بدیهی است که این تفاوت نه بنیادی بلکه تحلیلی است . گفتمان سیاسی تقریبا همیشه رسانه ای  است و گفتمان رسانه ای گرچه ممکن است مستقیما سیاسی نباشد اما اغلب پیامد های سیاسی دارد . گفتمان سیاسی و گفتمان رسانه ای با بحثی گره خورده اند که جوزف نای آن را «قدرت نرم» می نامد .اشاره جوزف نای به قدرت نرم ، تغییر جالبی در این واژه پدید آورده است . نای با در نظر گرفتن جنگ عراق به عنوان نمونه بارزی که از خلال آن می توان ماهیت در حال تغییر قدرت معاصر را نشان داد ، معتقد است که مطالعه موثر سیاست بین الملل امروزه به درک تاثیر متقابل بین قدرت سخت (نظامی، اقتصادی) و قدرت نرم (نمادین) یا به عبارتی به تاثیر متقابل بین سیاست ارضی یا پول و زبان روایت جهان در قالب حکایت های منسجم و قانع کننده بستگی دارد . این کتاب در صدد بررسی نقادانه همین رابطه بین زبان و سیاست است .

اقتصاد عدالت‌محور

کتاب اقتصاد عدالت محور سعی دارد الگوی اقتصاد قانون اساسی را همان طور که هست بررسی کند و سعی دارد در 5 فصل این الگو را معرفی نماید.

نویسنده: حسن سبحانی

موضوع: علوم اجتماعی، اقتصاد، سیاست اقتصادی، عدالت، اسلام و اقتصاد

سروش (انتشارات صداو سیما)،چاپ دوم، 1391

 با پیروزی انقلاب اسلامی و برپایی حکومت جمهوری اسلامی، شبهات و سؤالات فراوانی چه از درون و چه از بیرون نظام به وجود آمده است. دسته ای از آنها دربارۀ مسائل اقتصادی جامعة اسلامی است.کتاب حاضر در واقع پاسخی است به این شبهات و سؤالات با تأکید بر مبانی وحیانی و فلسفی اقتصادی موعود در اسلام. نویسنده، الگوی نظام اقتصادی را از قانون اساسی با بی طرفی استخراج و تلاش کرده است کارآمدی قابلیت های آن را برای بنیان گذاری اقتصادی با ابعادی معین و البته متمایز از نظام های اقتصادی موجود نشان دهد. در نظام اقتصادی مهدوی، محور عدالت است و سیاست های اقتصادی مانند سیاست های اداری_ اجرائی، مدیریتی، سرمایه گذاری، قرض الحسنه، بهره برداری از ارزهای نفتی، هزینه ای، عمرانی، مالیاتی، بازرگانی، مصرف انرژی و یارانه ها در چنین نظامی با میزان عدالت سنجیده و ارزش گذاری می شوند. کتاب اقتصاد عدالت محور سعی دارد الگوی اقتصاد قانون اساسی را همان طور که هست بررسی کند و سعی دارد در 5 فصل این الگو را معرفی نماید. نظام اقتصادی مهدوی که بر اساس عدالت و شرایط تحقق آن پایه ریزی شده، نقش دولت در نظام اقتصادی، ویژگی های نظام اقتصادی و نهادهای اقتصادی در حکومت امام مهدی (عج)، ویژگی های نظام اقتصادی قانون اساسی و تعاریف عدالت اجتماعی با عدالت اقتصادی، بررسی ادله انحراف از اقتصاد عدالت محور، سیاست های اقتصادی دوران گذار و تضاد بین عدالت با رشد اقتصادی و ناسازگاری عدالت با رقابت از جمله موضوعاتی است که در این اثر به آن پرداخته می شود.